Europa musi działać razem, aby stawić czoła omikronowi

Poniższy tekst jest polskim tłumaczeniem listu opublikowanego 13 stycznia 2022 r. w prestiżowym naukowym czasopiśmie medycznym: The BMJ (dawn. British Medical Journal).

Wariant omicron SARS-CoV-2 dynamicznie rozprzestrzenia się w Europie, również w krajach o wysokim poziomie szczepień, a nawet w tych państwach gdzie szybko przeprowadzono szczepienia przypominające. Jako pracownicy służby zdrowia i naukowcy z całej Europy wzywamy do podjęcia wspólnych działań na szczeblu europejskim w celu walki z pandemią. Niezbędne jest szybkie opracowanie wspólnych planów skutecznego zwalczania przyszłych wariantów wirusa, które stanowią poważne zagrożenie. Państwa członkowskie UE zaakceptowały zasadę Europejskiej Unii Zdrowia i wprowadziły środki mające na celu utworzenie Urzędu ds. gotowości i reagowania w sytuacjach kryzysowych w dziedzinie zdrowia. Państwa europejskie powinny pokazać że potrafią współpracować w zakresie dotąd niespotykanym

Wyniki badań laboratoryjnych i epidemiologicznych pokazują, że niezbędne są zdecydowane działania prewencyjne, ponieważ przeciwciała powstałe w wyniku szczepienia lub wcześniejszego zakażenia wcześniejszymi wariantami mają zmniejszoną zdolność neutralizowania omikronu, co prowadzi do częstych ponownych zakażeń. Chociaż wydaje się, że zakażenia omikronem wywołują mniej ciężkich chorób i powodują mniej zgonów w wysoce zaszczepionych populacjach, to jednak w wielu krajach nadal powoduje on wysoki poziom hospitalizacji, a obciążenie służby zdrowia jest zwiększone przez zakażenia wśród pracowników służby zdrowia. Istnieją również niepokojące doniesienia o wpływie omicrona na stan zdrowia dzieci, które w większości krajów są tylko częściowo zaszczepione, a także obawy dotyczące długoterminowych konsekwencji zakażenia, w tym tzw. long covid. Wczesne doniesienia medialne z Afryki Południowej sugerowały, że omikron powoduje “łagodną” chorobę, jakkolwiek dyrektor generalny Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zauważył, że takie diagnozy są przedwczesne.

Dwa lata po wybuchu pandemii niebezpieczeństwa wynikające z opóźnionych, nieskutecznych lub nieskoordynowanych interwencji zostały już zidentyfikowane. Wiemy również, które strategie walki z pandemią są najskuteczniejsze. Jest to połączenie różnych działań: minimalizowanie kontaktów międzyludzkich w pomieszczeniach zamkniętych, a tam, gdzie nie można tego uniknąć, zwiększenie bezpieczeństwa poprzez dobrą wentylację, filtrowanie powietrza i noszenie masek oraz testowanie. Opóźnienia lub brak wdrażania środków prewencyjnych są niedopuszczalne.

Dlaczego podjęcie działań zaradczych jest tak pilne? Surowica osób zaszczepionych wykazuje znaczne mniejsze zdolności do neutralizacji omikronu, a większość obecnie dostępnych przeciwciał monoklonalnych nie jest w stanie go zneutralizować. Szczepienie tylko dwiema dawkami zapewnia niewielką ochronę przed zakażeniem, ale ochrona znacznie wzrasta po podaniu trzeciej dawki. Istnieją również przekonujące dowody na to, że szczepienie indukuje odpowiedź komórek T przeciwko omikronowi, chociaż czas trwania ochrony zapewnianej przez trzecią dawkę nie został jeszcze precyzyjnie ustalony. Jednak mimo powodzenia programów szczepień w wielu krajach, większość z nich nie otrzymała jeszcze dawek przypominających i nadal wiele osób ma niewielką odporność lub nie ma jej wcale, w tym osoby o obniżonej odporności, na przykład z powodu wieku lub chorób współistniejących. Ponadto w grupie ryzyka są dzieci, które w większości krajów nie zostały jeszcze zaszczepione, i które nie przebyły wcześniej żadnego zakażenia.

Obecnie kluczowe są dwie kwestie :

  1. w jakim stopniu szczepienia chronią przed infekcjami i ciężkimi chorobami, biorąc pod uwagę, że jak dotąd omikron nie rozprzestrzenił się jeszcze w starszych grupach wiekowych w wielu krajach, oraz
  2. jaka jest skala obciążenia systemu opieki zdrowotnej spowodowana większą zaraźliwością omikrona i/lub niską odpornością na omikron, a przejawiająca się zwiększoną liczbą pacjentów, jak i nieobecnością personelu.

Nawet przy najbardziej optymistycznych założeniach, pozwalając, aby omikron swobodnie rozprzestrzeniał się narażamy się na potencjalnie katastrofalne konsekwencje

Nasze wezwanie do natychmiastowych, połączonych i skoordynowanych działań w całej Europie zawiera trzy istotne rekomendacje:

Po pierwsze, musimy pilnie ograniczyć infekcje aby uniknąć przeciążenia systemów opieki zdrowotnej oraz chronić życie publiczne i gospodarkę. Nasze obawy dotyczą nie tylko zagrożenia ciężkim przebiegiem choroby, ale również społecznych skutków masowej absencji w pracy z powodu choroby (nawet jeśli jest ona łagodna), lub kwarantanny pracowników we wszystkich sektorach gospodarki, w tym w edukacji, transporcie i infrastrukturze. Wdrożenie skutecznych środków prewencyjnych, takich jak praca w domu, nakaz noszenia masek i ograniczenie zgromadzeń w zamkniętych pomieszczeniach, przyniosłoby szybkie korzyści, odciążając system opieki medycznej, a tym samym zmniejszając prawdopodobieństwo konieczności wprowadzenia daleko idących rygorystycznych środków, takich jak zamknięcie miejsc publicznych, godziny policyjnej lub ograniczenie mobilności. Polityki te można przyjąć na szczeblu krajowym lub regionalnym, ale z perspektywy europejskiej można osiągnąć lepsze efekty poprzez skoordynowane działania. W szczególności potrzebujemy skoordynowanej strategii komunikacyjnej: konieczne jest rozpowszechnienie rzetelnych informacji o konsekwencjach wynikających faktu, że “COVID jest przenoszony drogą powietrzną”.

Konieczne jest wprowadzenie środków zapewniających bezpieczeństwo w miejscach spotkań publicznych, na przykład w szkołach, zakładach pracy i miejscach rozrywki. Działaniom tym muszą towarzyszyć skoordynowane wytyczne, a we właściwym czasie europejskie prawodawstwo regulujące właściwe wprowadzania środków bezpieczeństwa, w tym normy wentylacji.

Po drugie, musimy chronić dzieci i zorganizować bezpieczną edukację.

Doniesienia z Afryki Południowej i Stanów Zjednoczonych wskazują na gwałtowny wzrost liczby przyjęć do szpitala wśród dzieci, który jest związany z wysoką transmisją środowiskową; nawet jeśli obecnie nie jest jasne, jak zakażenia wśród dzieci przekładają się na Europę, przyjęcie postawy wyczekującej może spowodować, że liczba hospitalizowanych osób, nawet jeśli nie będą ciężko chore, może wkrótce przekroczyć ograniczone możliwości opieki pediatrycznej.

W tym kontekście musimy zauważyć, że obecnie istnieje niewiele zatwierdzonych leków przeciw COVID zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych. Kraje europejskie, jak dotąd, bardzo się różniły w sposobie reagowania na kwestię zagrożenia zakażeniem w szkołach. Wzywamy wszystkie podmioty odpowiedzialne, w tym europejskie organizacje zawodowe (w dziedzinie zdrowia i edukacji), Komisję Europejską i Europejski Region WHO do zaangażowania się w dyskusję na temat tego, jak dzielić się doświadczeniami dobrych praktyk zarówno w organizacji bezpiecznego nauczania tradycyjnego (w klasach), jak i nauczania na odległość.

Po trzecie, musimy zyskać na czasie, aby więcej osób, w tym dzieci, mogło zostać zaszczepionych, i aby zwiększyć liczbę dawek pediatrycznych. Szybkie zwiększenie liczby szczepień i dawek przypominających jest niezbędne, aby pokonać ‘falę omikronową’. Powinniśmy też przygotować się na kolejne warianty wirusa. Wymaga to wspólnego europejskiego (a nawet światowego) działania w celu opracowania nowych wariantów szczepionek poliwalentnych i przygotowania wspólnej kampanii mającej na celu dotarcie do tych, którzy jeszcze nie zostali zaszczepieni. Ponownie wzywamy do dzielenia się najlepszymi praktykami, w tym doświadczeniami pokonywania barier walki z pandemią i do podjęcia wspólnych ogólnoeuropejskich działań w zakresie zarządzania infodemią, a w szczególności do zwalczania źródeł dezinformacji. Będzie to wymagało zaangażowania platform mediów społecznościowych w sposób, który poszczególne kraje mogą uznać za trudny. Europa musi jednak również uczynić więcej, aby świat stał się bezpieczny. Obejmuje to dodatkowe wsparcie dla dostępu do narzędzi COVID-19 (ACT) oraz instrumentu dostępu do szczepionki COVID-19 (COVAX), jak również wycofanie sprzeciwu wobec środków, które ułatwiłyby produkcję w krajach o niskim i średnim dochodzie.

Reakcja Europy we wczesnej fazie pandemii była często fragmentaryczna i opóźniona. Nie możemy ponownie popełnić tych samych błędów.

Autorzy i podpisani:

  1. André Calero Valdez, RWTH Aachen University, Aachen, Germany
  2. Emil N. Iftekhar, Max Planck Institute for Dynamics and Self-Organisation, Göttingen, Germany
  3. Miquel Oliu-Barton, Paris-Dauphine University, Paris, France, and Bruegel, Brussels, Belgium
  4. Robert Böhm, University of Vienna, Vienna, Austria, and University of Copenhagen, Copenhagen, Denmark
  5. Sarah Cuschieri, Faculty of Medicine and Surgery, University of Malta, Msida, Malta
  6. Thomas Czypionka, Institute for Advanced Studies Vienna, Vienna, Austria, and London School of Economics and Political Science, London, UK
  7. Uga Dumpis, Pauls Stradins University Hospital, University of Latvia, Riga, Latvia
  8. Giulia Giordano, University of Trento, Trento, Italy
  9. Claudia Hanson, Karolinska Institute, Solna, Sweden
  10. Zdenek Hel, University of Alabama at Birmingham, Birmingham, USA
  11. Anna Helova, Sparkman Center for Global Health and Department of Health Policy and Organisation, School of Public Health, University of Alabama at Birmingham, Birmingham, USA
  12. Ilona Kickbusch, Global Health Centre, Graduate Institute of International and Development Studies, Geneva, Switzerland
  13. Peter Klimek, Medical University of Vienna, Vienna, Austria, and Complexity Science Hub Vienna, Vienna, Austria
  14. Lilian Kojan, RWTH Aachen University, Aachen, Germany
  15. Mirjam Kretzschmar, University Medical Center Utrecht, Utrecht, The Netherlands
  16. Tyll Krueger, Wroclaw University of Science and Technology, Wroclaw, Poland
  17. Jenny Krutzinna, University of Bergen, Bergen, Norway
  18. Berit Lange, Helmholtz Center for Infection Research, Braunschweig, Germany
  19. Jeffrey V Lazarus, Barcelona Institute for Global Health (ISGlobal), Hospital Clínic, University of Barcelona, Barcelona, Spain
  20. Helena Machado, Institute for Social Sciences, University of Minho, Braga, Portugal
  21. Martin McKee, London School of Hygiene and Tropical Medicine, London, UK
  22. Kai Nagel, TU Berlin, Berlin, Germany
  23. Matjaž Perc, University of Maribor, Maribor, Slovenia, Department of Medical Research, China Medical University Hospital, China Medical University, Taichung, Taiwan
  24. Elena Petelos, University of Crete, Heraklion, Greece, Maastricht University, Maastricht, The Netherlands
  25. Nedyu Popivanov, Bulgarian Academy of Sciences and Sofia University, Sofia, Bulgaria
  26. Bary Pradelski, CNRS, Grenoble, France, and Oxford-Man Institute, Oxford, UK
  27. Barbara Prainsack, University of Vienna, Vienna, Austria
  28. Kay Schroeder, Zuyd University of Applied Sciences, Heerlen, The Netherlands
  29. Sotirios Tsiodras, National and Kapodistrian University of Athens Medical School, Athens, Greece
  30. Paul Wilmes, University of Luxembourg, Esch-sur-Alzette, Luxembourg
  31. Guntram Wolff, Bruegel, Brussels, Belgium, and Université libre de Bruxelles, Brussels, Belgium.